Başlangıçtaki şüpheciliğe rağmen, giderek artan kanıtlar fitojeniklerin koksidiyoz kontrolünü sağlamadaki etkinliğini desteklemektedir. Özellikle tanenler ve saponinler, parazit yükünü azaltmada, bağırsak sağlığını iyileştirmede ve bağışıklık tepkilerini artırmada önemli bir potansiyel göstermiştir. Bu doğal bileşikler, geleneksel kimyasal tedavilere göre daha düşük direnç gelişimi riski ve et ürünlerinde zararlı kalıntıların bulunmaması gibi çeşitli avantajlar sunmaktadır.
Bağırsak Sağlığı Küresel Müdürü
EW Nutrition
Eimeria türlerinin neden olduğu koksidiyozis, kanatlı üretiminde önemli bir sorun olup önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Tarihsel olarak kontrol stratejileri kimyasal antikoksidiyallere ve iyonoforlara dayanıyordu. Ancak ilaca dirençli Eimeria suşlarının ortaya çıkması ve tüketicilerin kimyasal kalıntılara ilişkin endişeleri, alternatif çözümleri gerekli kılıyor. Fitojenikler, özellikle tanenler ve saponinler, koksidiyozis kontrol programlarına dahil edilebilecek umut verici doğal çözümler sunmaktadır. Her geçen gün daha fazla sayıda bağımsız araştırma, bu doğal bileşiklerin kanatlı hayvanların sağlığını ve verimliliğini artırma potansiyelini vurgulamaktadır.
KOKSİDİYOZİS KONTROLÜNDE TANEN VE SAPONİNLERİN ETKİNLİĞİ
Fitojenikler, antimikrobiyal, antioksidan ve immünomodülatör özellikleriyle bilinen bitki kaynaklı biyoaktif bileşiklerdir. Bunlardan tanenler ve saponinler, koksidiyozis kontrolünü desteklemede özellikle umut verici görünmektedir.
TANENLER
Tanenler çeşitli bitkilerde bulunan polifenolik bileşiklerdir. Proteinlere ve metal iyonlarına bağlanarak, mikrobiyal hücre zarlarını parçalayarak ve enzimatik aktiviteyi inhibe ederek güçlü antimikrobiyal aktivite gösterirler.
Antikoksidiyal Aktivite: Tanenlerin Eimeria’nın yaşam döngüsüne müdahale ettiği gösterilmiştir. Yapılan çalışmalar, tanenlerin enfekte kanatlılarda oosit dökülmesini ve bağırsak lezyon skorlarını azaltabildiğini göstermektedir (Abbas ve ark., 2017).
Bağışıklık Modülasyonu: Tanenler, lenfositlerin çoğalmasına ve Eimeria enfeksiyonlarının temizlenmesine yardımcı olan antikor üretimini teşvik ederek bağışıklık tepkilerini artırır (Redondo ve ark., 2021).
SAPONİNLER
Saponinler, patojenlerin hücre zarlarını parçalayabilen, yüzey aktif madde özelliğine sahip glikozitlerdir. Ayrıca bağışıklık tepkilerini uyararak, konakçının enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini artırırlar.
Membran Bozulması: Saponinler, Eimeria’nın hücre zarlarını bozarak parazitin canlılığını ve çoğalmasını azaltır (Githiori ve ark., 2004).
Bağışıklık Sisteminin Güçlendirilmesi: Saponinler sitokin üretimini uyarır ve makrofajların aktivitesini artırarak koksidiyozise karşı genel bağışıklık tepkisini iyileştirirler (Zhai ve ark., 2014).
BAĞIMSIZ ARAŞTIRMALAR
Bağımsız araştırmalar, fitojeniklerin koksidiyozis kontrolü programlarını desteklemedeki rolünü kanıtlıyor
Fitojeniklerin koksidiyoz kontrolündeki etkinliği çok sayıda çalışma ile değerlendirilmiştir. Burada, hakemli araştırmalardan elde edilen temel bulguları vurguluyoruz:
Abbas ve ark. (2012): Bu çalışmada çeşitli bitkisel ürünler ve bunların kanatlı hayvanlarda Eimeria türleri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Yazarlar, tanen ve saponinlerin oosit dökülmesini ve lezyon skorlarını, geleneksel antikoksidiyallere benzer şekilde önemli ölçüde azalttığı sonucuna vardılar.
Allen ve ark. (1997): Yazarlar, Eimeria acervulina enfeksiyonlarının kontrolünde diyet saponinlerinin kullanımını araştırdılar. Çalışmada, saponinle tedavi edilen kuşların, tedavi edilmeyen kontrollere kıyasla daha düşük oosit sayısı ve daha iyi kilo alımı gösterdiği bulundu.
Masood ve ark. (2013): Bu çalışmada, koksidiyozisin kontrolünde tanenler de dahil olmak üzere doğal antioksidanların rolü araştırıldı. Sonuçlar tanenlerin oksidatif stresi azalttığını ve bağırsak sağlığını iyileştirdiğini, bunun da etlik piliçlerde daha iyi performansa yol açtığını gösterdi.
Idris ve ark. (2017): Araştırmacılar, saponin açısından zengin bitki özlerinin kanatlı koksidiyozuna karşı potansiyelini değerlendirdi. Bulgular, oosit çıkışında ve lezyon şiddetinde önemli azalmalar olduğunu göstererek, saponinlerin etkili antikoksidiyaller olarak potansiyelini vurguladı.
Hailat ve ark. (2023): Araştırmacılar kimyasal ilaçlar içeren bir kontrol grubuna karşı üç fitojenik formülasyonu incelediler. Çalışmada, fitojenik karışımların kanatlı hayvanlarda koksidiyozisin kontrolünde kimyasal olarak sentezlenen ilaçlara alternatif olarak tek başına veya mekik programıyla güvenle kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.
El-Shall ve ark. (2021): Bu derleme makale, koksidiyozise karşı koruyucu, tedavi edici veya immünomodülatör etkileri gösterilen fitojenik bileşiklerle ilgili araştırma bulgularını vurgulamaktadır.
Başlangıçtaki şüpheciliğe rağmen, giderek artan kanıtlar fitojeniklerin koksidiyozis kontrolünü desteklemedeki etkinliğini desteklemektedir. Özellikle tanenler ve saponinlerin, parazit yükünü azaltmada, bağırsak sağlığını iyileştirmede ve bağışıklık tepkilerini güçlendirmede önemli bir potansiyel gösterdiği görülmüştür. Bu doğal bileşikler, geleneksel kimyasal işlemlere kıyasla, direnç geliştirme riskinin daha düşük olması ve et ürünlerinde zararlı kalıntıların bulunmaması gibi çeşitli avantajlar sunmaktadır.
ZORLUKLAR VE VAATLER
Fitojeniklerin etkinliği iyi desteklenmiş olsa da özellikle bitki özütü bileşiminde, doz standardizasyonunda ve tutarlı kalitenin sağlanmasında değişkenlik gösterebilen düşük kaliteli ürünlerde zorluklar devam etmektedir. Aynı zamanda bu bileşikler kesin çözüm değildir ve hiçbir üretici mantıksız iddialarda bulunmamalıdır.
Etki mekanizmasına gelince, kanıtlar giderek netleşiyor: fitojenikler, özellikle tanenler ve saponinler, bağırsak sağlığı sorunlarını hafifletmede ve kanatlıların bu tür sorunlarla karşılaştıklarında performansını desteklemede etkilidir. Doğal kökenli olmaları, güçlü antimikrobiyal ve immünomodülatör özellikleri, onları sürdürülebilir kanatlı yetiştiriciliği için uygun hale getiriyor. Kanatlı sektörü, kimyasal ilaçlara olan bağımlılığını azaltma arayışında olduğundan, fitojenikler uygulanabilir ve ümit verici bir çözüm sunmaktadır.
Referanslar
1. Abbas, R. Z., Iqbal, Z., Blake, D., Khan, M. N., & Saleemi, M. K. (2011). “Anticoccidial drug resistance in fowl coccidia: the state of play revisited”. World’s Poultry Science Journal, 67(2), 337-350. https://doi.org/10.1017/S004393391100033X
2. Allen, P. C., Danforth, H. D., & Levander, O. A. (1997). “Interaction of dietary flaxseed with coccidia infections in chickens”. Poultry Science, 76(6), 822-828. https://doi.org/10.1093/ps/76.6.822
3. El-Shall, N.A., El-Hack, M.E.A., et al. (2022). “Phytochemical control of poultry coccidiosis: a review”. Poultry Science, 101(1) 101542. https://doi.org/10.1016/j.psj.2021.101542
4. Idris, M., Abbas, R. Z., Masood, S., Rehman, T., Farooq, U., Babar, W., Hussain, R., Raza, A., & Riaz, U. (2017). “The potential of antioxidant rich essential oils against avian coccidiosis”. World’s Poultry Science Journal, 73(1), 89-104. https://doi.org/10.1017/S0043933916000787
5. Hailat, A.M., Abdelqader, A.M., & Gharaibeh, M.H. (2023). “Efficacy of Phyto-Genic Products to Control Field Coccidiosis in Broiler Chickens”. International Journal of Veterinary Science, 13(3), 266-272. https://doi.org/10.47278/journal.ijvs/2023.099
6. Masood, S., Abbas, R. Z., Iqbal, Z., Mansoor, M. K., Sindhu, Z. U. D., & Zia, M. A. (2013). “Role of natural antioxidants for the control of coccidiosis in poultry”. Pakistan Veterinary Journal, 33(4), 401-407.
7. Redondo, L. M., Chacana, P. A., Dominguez, J. E., & Miyakawa, M. E. (2021). “Perspectives in the use of tannins as alternative to antimicrobial growth promoter factors in poultry”. Frontiers in Microbiology, 12, 641949. https://doi.org/10.3389/fmicb.2021.641949
8. Zhai, H., Liu, H., Wang, S., Wu, J., & Kluenter, A. M. (2014). “Potential of essential oils for poultry and pigs”. Animal Nutrition, 2(4), 196-202. https://doi.org/10.1016/j.aninu.2016.12.004
Madalina Diaconu Hakkında
Madalina Diaconu, çiftlik yönetimi ve deneysel araştırmalar, ürün geliştirme, proje yönetimi (Group Roullier – Centre Mondial d’Innovation) ve bağırsak sağlığı yönetimi (EW Nutrition) alanlarında on yılı aşkın bir deneyime sahiptir. Hayvan Yetiştiriciliği ve İletişim Bilimleri okuyan ve Hayvan Yetiştiriciliği ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği alanında yüksek lisans yapan Diaconu, EW Nutrition’da Bağırsak Sağlığı Küresel Müdürü olarak, zorlu durumlarda bağırsak sağlığına, özellikle de koksidiyoz yönetimine odaklanmaktadır.
