Bazı tahminlere göre dünyadaki toplam buğday üretimin yaklaşık yüzde 20’sine yakını hayvan yemlerinde değerlendiriliyor. Ancak bu oran, buğdayın üretim miktarıyla ve fiyatlarıyla doğrudan bağlantılı. Rekor düzeyde bir üretim artışı yaşanmadığı ve fiyatlar yem üreticileri için ekonomik denebilecek seviyelere gerilemediği sürece, buğdayın hayvan yemi için sürdürülebilir uygun bir alternatif olması zor görünüyor.
Derya YILDIZ
Bazı tahminlere göre dünyadaki toplam buğday üretimin yaklaşık yüzde 20’sine yakını hayvan yemlerinde değerlendiriliyor. Ancak bu oran, buğdayın üretim miktarıyla ve fiyatlarıyla doğrudan bağlantılı. Rekor düzeyde bir üretim artışı yaşanmadığı ve fiyatlar yem üreticileri için ekonomik denebilecek seviyelere gerilemediği sürece, buğdayın hayvan yemi için sürdürülebilir uygun bir alternatif olması zor görünüyor.
Buğday, insan beslenmesinde kullanılan, enerji ve protein ihtiyacının yaklaşık yüzde 20’sini sağlayan başlıca tahıl ürünüdür. Bu değerli tahıl ürünü aynı zamanda çiftlik hayvanları için de mükemmel bir enerji kaynağıdır. Ancak dünyadaki buğday üretiminin sadece belirli bir kısmı hayvan yeminde değerlendirir. İnsan tüketimine uygun olmayan düşük kaliteli, hasarlı buğdaylar; yem için özel olarak yetiştirilen buğdaylar ve gıda üretimi için işlenen buğdaylardan kalan atıklar, hayvan yeminin başlıca ham maddeleri arasında yer almaktadır. Tahminlere göre dünyadaki toplam buğday üretimin yaklaşık yüzde 20’sine yakını hayvan yemlerinde değerlendirilmektedir. Bu oranın, sanayileşmiş ülkelerde yüzde 40’lar gibi daha yüksek oranlara ulaştığı da belirtilmektedir. Ayrıca yem için kullanılan ana tahılların üretim miktarı ve piyasadaki fiyat durumu da buğdayın yemlik kullanımına etki etmektedir.
BUĞDAY ÜRETİMİNDE SON BEKLENTİLER
Uluslararası Tahıl Konseyi IGC, 15 Şubat’ta yayınladığı son raporunda 2021/22 sezonunda 780 milyon ton olan dünya buğday üretiminin, 2022/23 sezonunda 803 milyon ton (27 milyon tonluk artış) olarak gerçekleştiğini tahmin ediyor. Haziran ayında kapanacak olan 2023/24 sezonunda ise üretimin yaklaşık 5 milyon ton gerileyeceği ve 788 milyon ton olarak gerçekleşeceği öngörülüyor.
Aynı şekilde Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi USDA’nın 8 Şubat tarihli raporu da, buğday üretimindeki düşüş beklentisini destekliyor. 2022/23 sezonu için 789 milyon tonluk tahminde bulunan USDA, 2023/24 sezonu için de 785 milyon tonluk öngörüde bulunuyor. USDA tarafından açıklanan her iki miktar da IGC’nin tahminlerinden sadece 4 milyon ton daha düşük.
BUĞDAY ÜRETİMİNDE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER
Dünya buğday üretiminde, 2022/23 sezonunda ilk sırada 137,7 milyon tonla Çin bulunuyor. Bu miktarın 2023/24 sezonunda da 136,5 milyon ton seviyelerine gerileyeceği öngörülüyor. Çin’i 2022/23 sezonunda 134,1 milyon tonla Avrupa Birliği (AB) takip ediyor. AB’de üretimin 2023/24 sezonunda 134 milyon tona gerileyeceği tahmin ediliyor. Hindistan, 104 milyon tonla dünyadaki üçüncü büyük buğday üreticisi konumunda. Ülkede üretimin içinde bulunduğumuz 2023/24 sezonunda 110,5 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor.
2022/23 sezonu sıralamasında Hindistan’ı 92 milyon tonla Rusya, 44,8 milyon tonla ABD, 40,5 milyon tonla Avustralya, 34,3 milyon tonla Kanada, 26,4 milyon tonla Pakistan ve 21,5 milyon tonla Ukrayna takip ediyor. Bu ülkelerle ilgili 2023/24 öngörülerinde Rusya, Kanada ve Avustralya’da düşüş, diğer ülkelerde ise (1 ile 4 milyon ton arasında değişen) kısmi üretim artışları öngörülüyor.
ÜRETİMİN TÜKETİMİ KARŞILAMA ORANI
IGC verilerine göre 2021/22 sezonunda 784 milyon ton olan dünya buğday tüketimi, 2022/23 sezonunda 795 milyon tona ulaştı. 2021/22 sezonunda üretim, tüketim miktarını karşılayacak seviyede değilken, 2022/23 sezonunda yaşanan rekor üretim artışı sayesinde bu durum tersine döndü. Ancak üretim ile tüketim arasındaki fark çok sınırlarda seyretmeye devam ediyor. 2023/24 sezonu için öngörülen tüketim miktarı 803 milyon ton. Bu da 788 milyon ton olarak öngörülen üretim miktarının 5 milyon ton üzerinde.
Ülkesel bazda dünyadaki buğday tüketimine bakıldığında Çin, Hindistan, AB, Rusya, ABD ve Pakistan gibi ülkelerin, üretimde olduğu gibi tüketimde de en üst sıralarda yer aldığı görülüyor. USDA tahminlerine göre; 2022/23 sezonunda Çin 148 milyon ton, Hindistan 108,6 milyon ton, AB 108 milyon ton, Rusya 42,2 milyon ton, ABD 30,4 milyon ton, Pakistan ise 29,2 milyon ton civarlarında buğday tüketimi gerçekleştirdi. Söz konusu ülkelerin 2023/24 sezonunda da benzer oranlarda tüketim yapacağı öngörülüyor.
Dünya buğday tüketiminde, üretim listesinin ilk sıralarında yer almayan ama en çok buğday tüketen ilk 10 ülke arasında Mısır ve İran yer alıyor. Mısır’ın 2023/24 sezonunda yaklaşık 21 milyon ton, İran’ın ise yaklaşık 18 milyon ton buğday tüketeceği öngörülüyor.
DÜNYA BUĞDAY TİCARETİNDE ÖNE ÇIKANLAR
IGC raporuna göre; 2020/21 sezonunda 191 milyon ton olan dünya buğday ticareti, 2021/22 sezonunda 198 milyon tona ulaştı. IGC, ticaretin 2022/23 sezonunda 208 milyon tona ulaştığını tahmin ediyor. 2023/24 projeksiyonunda ise dünya ticaretine konu olan buğday miktarının, 8 milyon tonluk gerileme ile 200 milyon tona düşeceği öngörülüyor.
USDA’nın Şubat raporu ise ticaret noktasında IGC raporundan biraz daha farklı bir tablo çiziyor. USDA verilerine göre; 2020/21 sezonunda 199 milyon ton civarında olan dünya buğday ticareti, 2021/22 sezonunda yaklaşık 205 milyon ton, 2022/23 sezonunda da yaklaşık 216 milyon ton olarak gerçekleşti. USDA, 2023/24 projeksiyonunda ise dünya ticaretine konu olacak buğday miktarının 214 milyon ton civarında olacağını öngörüyor.
Uluslararası buğday ticaretinde öne çıkan ülkeler sıralaması da önceki yıllara göre çok değişmedi. İhracatta Rusya, AB, Avustralya, Kanada, ABD, Ukrayna ve Kazakistan başı çekiyor. 2022/23 sezonunda 47,5 milyon ton ihracat gerçekleştirdiği tahmin edilen Rusya’nın önümüzdeki sezonda 51 milyon ton civarında bir ihracat gerçekleştirmesi bekleniyor. Aynı dönemde AB’nin 36,5 milyon ton, Avustralya’nın 23 milyon ton, Kanada’nın 24 milyon ton, ABD’nin 20 milyon ton, Ukrayna’nın 15 milyon ton, Kazakistan’ın ise 10 milyon ton buğday ihracatı gerçekleştireceği öngörülüyor.
İthalat kanadında ise Çin, Türkiye, AB, Mısır, Endonezya, Cezayir, Fas, Filipinler ve Japonya gibi ülkelerin öne çıktığı görülüyor. Bu ülkelerin 2022/23 sezonunda gerçekleştirdikleri ithalat miktarı ise şöyle: Çin 13,2 milyon ton, Türkiye 12,5 milyon ton, AB 12,1 milyon ton, Mısır 11,2 milyon ton, Endonezya 9,4 milyon ton, Cezayir 8,1 milyon ton ve Fas 5,7 milyon ton. Bu ülkelerin önümüzdeki sezonda da yakın miktarlarda ithalata imza atmaları bekleniyor.
Kaynaklar:
• International Grains Council (IGC), Grain Market Report, 15/02/2024, https://www.igc.int/
• United States Department of Agriculture Foreign Agricultural Service (USDA), Oilseeds: World Markets and Trade Report, February 8, 2024, https://www.fas.usda.gov/
