Sıcaklık stresinin zorluklarını ele almak için uygun yöntemler oldukça değişken olabilir ve eldeki üretim ortamına bağlıdır. Kanatlı hayvanlarda sıcaklık stresinin etkili bir şekilde tespit edilmesi ve önlenmesi, sürülerin refahının korunması ve optimum kanatlı veriminin sağlanması için kritik öneme sahiptir.
Kıdemli Teknik Hizmetler Direktörü
Elanco
Yüksek sıcaklıkların neden olduğu sıcaklık stresinin etkileri, küresel olarak kanatlı hayvan yetiştiricileri için bir endişe kaynağıdır ve sektör için önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. ABD hayvancılık endüstrisi, yüksek çevre sıcaklığı nedeniyle yıllık 1,69 ila 2,36 milyar dolar arasında bir kayba uğrarken, kanatlı sektörü yıllık tahmini 128 ila 165 milyon dolar arasında bir kayıp yaşamaktadır.1 Kanatlılar, büyük ölçüde vücut ısısını düzenleyen etkili mekanizmalardan yoksun oldukları için sıcağa ve neme karşı özellikle hassastır.2
Sıcaklık stresinin zorluklarını ele almak için uygun yöntemler oldukça değişken olabilir ve eldeki üretim ortamına bağlıdır. Kanatlı hayvanlarda sıcaklık stresinin etkili bir şekilde tespit edilmesi ve önlenmesi, sürülerin refahının korunması ve optimum kanatlı veriminin sağlanması için kritik öneme sahiptir.
KANATLILARDA SICAKLIK STRESİNİN BELİRTİLERİ VE ETKİLERİ
Sıcaklık stresi kanatlı hayvanlarda su tüketiminin artması, yem alımının azalması ve fiziksel aktivitenin azalması gibi çeşitli belirtilerle kendini gösterir. Sıcaklık stresinden etkilenen kanatlılar ayrıca vücutlarını serinletmek için kanatlarını açmak, yere çömelmek ve sık sık dinlenmek gibi bazı davranışsal belirtiler de sergilerler.3
Sıcaklık stresi, kanatlıların metabolik süreçlerini etkileyerek besin emiliminin azalmasına, büyüme ve performansın düşmesine neden olur. Sıcaklık stresi altındaki kanatlılar, beslenme yerine ısıyı dağıtmaya öncelik verir ve bu da yem alımının azalmasına ve buna bağlı olarak günlük besin alımının düşmesine neden olur.
Düşük yem alımı ve kalori emilimi, bir yandan kanatlıların hızlı metabolik süreçlerinin ürettiği ısıyı en aza indirirken, diğer yandan da besinlerin sindirilebilirliğini ve genel sindirim fonksiyonunu olumsuz etkiler.4 Bu faktörler, büyümeyi tehlikeye atabilir ve bağışıklık sistemini zayıflatarak kanatlıları enterik hastalıklara karşı hassas hale getirebilir.
Etkili bir şekilde yönetilmemesi halinde, sıcaklık stresi kanatlı hayvanlarda daha ciddi sonuçlara yol açabilir. Kontrol altına alınmayan sıcaklık stresinin olası sonuçları arasında hipoperfüzyon, solunum sıkıntısı ve organ yetmezliği yer alır. Özellikle hali hazırda solunum ve kardiyovasküler sorunları olan kanatlılar, sıcaklık stresinin olumsuz etkilerine karşı daha da savunmasızdır. Bundan da önemlisi, kanatlıların sıcaklık stresi altında yaşadığı derin davranışsal ve fizyolojik değişiklikler, ölüm oranını artırarak üreticiler için ekonomik kayıplara yol açabilir.
SICAKLIK STRESİYLE MÜCADELEDE BESLENMENİN ROLÜ
Beslenme, kanatlı hayvanlarda sıcaklık stresiyle mücadelenin ayrılmaz bir parçasıdır. Gelişmiş beslenme, kanatlıların yüksek sıcaklıklara karşı fizyolojik tepkilerini destekleyerek ısı toleranslarını artırabilir. Kanatlılarda besin dengesinin yönetimi, onların hızlı metabolik süreçlerini karşılayacak yüksek enerji yoğunluğuna ve gelişmiş besin sindirilebilirliğine sahip özel formüle edilmiş rasyonların sağlanmasıyla mümkündür.
Yemin yapısı da sıcaklık stresiyle mücadelede rol oynayabilir. Pelet ve granül yemler, toz yemlere kıyasla tipik olarak daha az ince partikül içerir. İnce partiküller, kanatlı hayvanlarda solunum sorunlarını daha da kötüleştirebilir ve bu da sıcaklık stresi koşullarında sorun yaratabilir; peletler ve granüller ise genellikle sindirilebilirliği ve besin emilimini artırabilecek dengeli bir besin karışımı içerir. Öte yandan toz yem, pelet ve granüllere kıyasla daha fazla su tüketilmesini gerektirir. Sıcak havalarda, toz yem tüketmek kanatlıların genel su alımına katkıda bulunarak susuz kalmamalarına yardımcı olabilir.
Bağışıklık fonksiyonunu daha da yükseltmek ve bağırsak sağlığını geliştirmek için üreticiler probiyotikler, prebiyotikler ve maya bazlı ürünler gibi yem katkı maddelerini düşünebilirler. Yemin sindirilebilirliğinde etkili olan sentetik amino asitler ve enzimler de göz önünde bulundurulması gereken diğer yem katkı maddeleridir. Üreticiler, kanatlı yeminde birincil enerji kaynağı olarak karbonhidratlar yerine kaliteli yağı tercih etmelidir. Koksidiyostatlar gibi tıbbi katkı maddeleri, bulaşıcı hastalıkları önleyebilir ancak sürülere uygun şekilde verilmeleri gerekir.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, kanatlıların solunum hızları yüksek sıcaklıklara maruz kaldıklarında artar. Nefes nefese kalmak elektrolit dengesizliklerine neden olur; bununla birlikte sodyum, potasyum ve klorür takviyeleri hidrasyon seviyelerini düzenleyecektir. Temiz suya erişim de sıcaklık stresi semptomlarının gelişme olasılığını azaltmak için gereklidir. Bu katkı maddelerinin faydaları, besin emilimini artırarak ve iltihaplanmayı azaltarak kanatlıların genel sağlığını destekler; bunların her ikisi de sıcaklık stresini hafifletmek için hayati önem taşır.
SICAK STRESİNİN ETKİLERİNİ YÖNETMEK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DİĞER HUSUSLAR
Kanatlı hayvanlar, yıl boyunca sıcaklık stresine maruz kalabilir, özellikle de modern barınaklarda. Havalandırma sistemleri kanatlı hayvan barınaklarında hava sirkülasyonunu artırmak, hava sıcaklığını ve nemi azaltmak ve kanatlıların sıcaklık stresi yaşama potansiyelini azaltmak için etkilidir. Egzoz fanları ve yapısal havalandırma, sıcak havayı dışarı atar ve hava kalitesini korur. Sisleyiciler, fıskiyeler ve serin hücre pedleri gibi evaporatif soğutma sistemleri de sıcaklık yönetimi için etkilidir. Ancak, nem artışını önlemek için soğutma cihazlarını havalandırma yöntemleriyle birlikte kullanmak en iyi uygulamadır.
Ek stratejiler şunları içerir:
• Sıcaklık birikimini en aza indirmek, serin ve konforlu bir ortam yaratmak için gölgeleme sistemleri,
• Aşırı sıcaklığı önlemek için altlık nem içeriğinin kontrollü yönetimi,
• Hava sirkülasyonunu iyileştirmek, yem rekabetini azaltmak ve kanatlılar üzerindeki çevresel stresi azaltmak için kümesteki nüfusun azaltılması,
• Daha iyi besin alımını desteklemek amacıyla kanatlıların yemleme programlarını daha soğuk saatlere denk getirecek şekilde ayarlamak.
Üreticilerin sıcaklık stresiyle mücadeleye hazır olması, sıcak aylarda ve yıl boyunca sürülerin korunması için hayati önem taşımaktadır. Sıcaklık stresi semptomlarının ustaca belirlenmesi sürülerin sağlığını ve güvenliğini korur ve besin takviyeleri, koksidiyostatlar, yeterli havalandırma ve temiz suya erişim gibi hedefe yönelik stratejiler, kanatlıların ortam konforunu iyileştirmek ve verimliliği sağlamak için etkili önleyici tedbirlerdir.
Referanslar:
1. St-Pierre NR, Cobanov B, Schnitkey G. Economic losses from heat stress by US livestock industries. J Dairy Sci. (2003) 86:52–77. 10.3168/jds.S0022-0302(03)74040-5
2. Fraley, GS. “Heat stress and poultry production: a comprehensive review.” NCBI, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10591017/. Accessed 5 May 2024
3. Lara, L. J., & Rostagno, M. H. (2013). Impact of Heat Stress on Poultry Production. Animals, 3(2), 356-369. https://doi.org/10.3390/ani3020356
4. Onagbesan, O. M., Uyanga, V. A., Oso, O., Tona, K., & Oke, O. E. (2023). Alleviating heat stress effects in poultry: Updates on methods and mechanisms of actions. Frontiers in Veterinary Science, 10. https://doi.org/10.3389/fvets.2023.1255520
Alastair Thomas Hakkında
Dr. Alastair Thomas, Elanco’da ABD Kanatlı Hayvan Teknik Hizmetleri ve Beslenme Sağlığı Kıdemli Direktörü olarak görev yapmaktadır. Thomas, hayvan sağlığı ürün grupları ve hizmetleri alanında kanatlı grubu teknik ve pazarlama ekibine özel yem katkı maddeleri ve mikrobiyoloji konusunda destek sağlamaktadır.
