Avrupa yem sektöründe döngüsel yem kullanımı, sektörün sürdürülebilirlik taahhüdü için kilit bir performans göstergesi olarak tanımlanıyor. Döngüsel yem uygulamaları, atık malzemelerin çöp olarak atılması yerine gıda zincirine yeniden entegre edilmesini sağlayarak, daha sürdürülebilir ve verimli bir sistemi teşvik eder ve gıda üretiminin genel döngüselliğini artırır.
Başkan
Avrupa Atık Gıda Maddeleri İşleyicileri Birliği (EFFPA)
Atık gıda maddeleri, insan tüketimine yönelik olarak AB gıda yasalarına tamamen uygun şekilde üretilen ancak pratik veya lojistik nedenlerle ya da üretim veya paketleme hataları veya diğer kusurlar nedeniyle artık insan tüketimine uygun olmayan, ancak yem olarak kullanıldığında herhangi bir sağlık riski oluşturmayan gıda maddeleridir. Avrupa’da yaklaşık 5 milyon tonluk bir üretime sahip olan atık gıda maddesi işleme faaliyetleri, tarımsal gıda zincirinde köklü bir iş koludur. Temelde yem bileşeni üreticileri olan atık gıda maddesi işleyicileri, karma yem üreticilerinin karbon emisyonlarını azaltma ve döngüselliği artırma konusundaki sürdürülebilirlik hedeflerine hizmet edebilecek, tüm yıl boyunca istikrarlı bir ürün üretme kabiliyetine sahiptir.
ATIK GIDA MADDELERİ VE HAYVAN BESLENMESİ
İşlenmiş gıdaların tamamının tüketicilere ulaşmadığı bir gerçektir. Gıda imalatının bir kısmı kırılma, yanlış şekillendirme, yanlış tatlandırma ya da yanlış etiketleme gibi üretim hataları nedeniyle başka kanallara yönlendirilmektedir. Bu “atık gıda maddeleri”, insan tüketimi için piyasada artık ticari değer taşımasa da, atık gıda maddesi işleyicileri sayesinde hayvan yemi olarak kullanılmak üzere hala yüksek besin değerine sahiptir. Ekmek, kahvaltılık tahıllar, bisküvi, şekerleme, çikolata, makarna, yoğurt ve şuruplar gibi hayvan yeminde kullanılan birçok atık gıda maddesi örneği vardır. Bunlar tipik olarak şeker, nişasta, yağ ve katı yağlar bakımından zengin olan mükemmel enerji kaynaklarını temsil ederler. İşlenmiş atık gıda maddeleri, hayvan besleme formülasyonunda kullanılan buğday, mısır veya arpa gibi tahıl taneleri için uygun birer alternatiftir. Ayrıca, işlenmiş atık gıda ürünleri büyük ölçüde fırınlama işleminden geçmiş ürünlerden oluşmaktadır. Bu pişirme işlemi sayesinde nişasta jelatinleşir, bu da ürünleri genç hayvanlar için çok uygun hale getirir.
İşlenmiş atık gıda maddeleri, temelde tüm çiftlik hayvanlarının besin gereksinimlerini karşılamak için kullanılabilecek yararlı bileşenlerdir. Avrupa’da geleneksel olarak domuz ve ruminant beslenmesinde kullanılmaktadırlar, ancak giderek artan bir şekilde kanatlı sektörünün ilgisini çekmekte ve evcil hayvan gıdalarında da uygulamaları bulunmaktadır. Giromini ve arkadaşları (2017) tarafından gerçekleştirilen ve eski gıda ürünlerinin hayvan yeminde kullanılmasının değerlendirildiği bir araştırmada, işlenmiş atık gıda maddelerinden “Tahıl tanelerinin yağ bakımından zenginleştirilmiş versiyonu” olarak bahsedilmektedir çünkü bu ürünler, daha fazla yağ içerirken aynı miktarda nişasta sağlamaktadırlar. Bu da onları, normalde yağların diğer bileşenlerle karıştırılmasının ek bir işlem adımı olduğu karma yem üretimi açısından, özellikle değerli kılmaktadır. Atık gıda maddelerindeki yağlar, halihazırda ürüne entegre edilmiş olduğundan hem yem üretim sürecini basitleştirir hem de hayvanlar için zengin bir enerji kaynağı ve besin maddesi sağlar.
DÜŞÜK KARBON AYAK İZİ DEĞERİ
Tarımsal gıda endüstrisi, çevresel etkilerinden ve sürdürülebilirlik uygulamalarından dolayı giderek daha fazla mercek altına alınmaktadır. Bu kapsamda, yem tedariki ve üretimi bu etkilerin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamaktadır. Hayvan yemi olarak kullanılan atık gıda maddeleri, gıda üretiminin bir yan ürünü olduğundan, düşük karbon ayak izi de taşımaktadır. PEFCR Feed for Food-Producing Animals (Gıda Üreten Hayvanlar için Yem), karma yem üretimindeki ayak izinin nasıl ölçülmesi gerektiğini açıklayan metodolojidir. Bir yem malzemesinin ayak izi, ekonomik tahsisat ile desteklenir. Bu, yem olarak satılan atık gıda maddelerinin gıda pazarındaki değerine kıyasla (çok) düşük olan ekonomik değerinin, düşük ayak izine dönüştüğü anlamına gelir.
EFFPA üyeleri olan BFAN (Almanya), UKFFPA (İngiltere) ve VIDO (Hollanda), yaygın olarak kullanılan yem bileşenlerine ilişkin karbon ve çevresel ayak izi verileri için küresel referans olan GFLI Veritabanı’na, işlenmiş bazı atık gıda ürünlerinin ayak izine ilişkin veri setlerini başarıyla eklemişlerdir. GFLI veri tabanına erişimi olan operatörler, bu veri setlerini yem formülasyon stratejilerinde kullanabilir ve besinsel olarak eşdeğer yem bileşenlerini (tipik olarak buğday veya mısır gibi tahıl ve palm yağı gibi yağ bazlı bileşenler) işlenmiş eski gıda maddeleriyle değiştirerek azaltma etkisini değerlendirebilirler. Ayrıca işlenmiş eski gıda maddelerini, yem üretiminin ve hayvansal üretimin karbon ayak izini azaltma stratejilerinin bir parçası olarak kullanabilirler.
DÖNGÜSEL BESLEMENİN ÖNEMLİ BİR ÖRNEĞİ
Avrupa yem endüstrisinde “döngüsel yem” kullanımı, endüstrinin sürdürülebilirlik taahhüdü için kilit bir performans göstergesi olarak tanımlanmaktadır. Döngüsel yem uygulamaları, atık maddelerin çöp olarak atılması yerine gıda zincirine yeniden entegre edilmesini sağlayarak, daha sürdürülebilir ve verimli bir sistemi teşvik etmekte ve gıda üretiminin genel döngüselliğini artırmaktadır. Avrupa Yem Sanayicileri Birliği’ni temsil eden FEFAC, 2022 yılında kavramsal yaklaşımı açıklayan ve geniş bir örnek yelpazesi sunan Döngüsel Yem üzerine bir yayın yapmıştır. Bahsedilen döngüsel yem örneklerinden biri de atık gıda maddeleridir. Buna ek olarak, atık gıda maddelerinin yemde kullanılması, gıda üreticileri ve perakendeciler düzeyinde de gıda israfını önlemenin bir yoludur.
Atık gıda maddeleri de dahil olmak üzere döngüsel yem, daha sürdürülebilir hayvancılık üretimi için önemli bir itici güç olma potansiyeline sahiptir. Ancak mevcut yönetmelikler hem gıda hem de yem üretimine yönelik kuralları dengede tutmak için ip üzerinde yürümeyi gerektiriyor. Bunun da ötesinde, söz konusu bu atık maddelerin kullanımı olduğunda, eşit olmayan bir oyun alanı söz konusudur. Örneğin enerji sektörü, aynı atık gıda maddelerini enerjiye dönüştürmek için kullanıyor. Ancak, genellikle sübvansiyon aldıklarından ve son ürünleri için daha yüksek fiyatlar talep edebildiklerinden, bu malzemeler için daha fazla ödeme yapıyorlar. WRAP (Atık ve Kaynaklar Eylem Programı) Gıda Atıklarını Azaltma Yol Haritası’nda belirtildiği gibi, politika yapıcılar kullanım hiyerarşisi hakkında daha net kurallar getirirlerse daha adil bir durum ortaya çıkabilir. Bu kılavuzda gıda atıklarının önlenmesi ve gıda bankalarına yeniden dağıtılması en yüksek öncelik olarak sıralanırken, hayvan yemi bir sonraki en iyi seçenek olarak yer almakta, enerji üretimi ise ”israf” kategorisine girmektedir.
Mevzuata uyumun ötesinde, profesyonelliği ilerletmeye ve daha döngüsel bir üretim sistemine yönelik iyileştirmeleri teşvik etmeye kendimizi adadık. Bu taahhüt, hayvan beslenmesinin besin değerini ve sürdürülebilirliğini artırmak için ileri teknolojilere yatırım yapmayı ve yenilikçi ürün ve kaynakları keşfetmeyi içeriyor.
GIDA İSRAFINI ÖNLEME
EFFPA üyelerinin, gıda üreticilerinin ihtiyaç fazlası gıdaları ihtiyaç sahiplerine bağışlama yönündeki etik görevlerini güçlü bir şekilde desteklediklerini unutmamak çok önemlidir. Ancak, ticari pazardan çıkarılan gıdaların yönetiminde karşılaşılan lojistik zorluklar göz korkutucu olabilir. Bu atık gıda maddeleri, genellikle öngörülemeyen miktarlarda ara ürün ve bitmiş ürün karışımıyla gelmekte, bu da işleme ve dağıtımı daha karmaşık hale getirmektedir. Bu nedenle, tüm besin maddelerini kaybetmek yerine, gıda üreticileri satılamayan gıdaları yeniden yönlendirerek atık ve kayıpları azaltırken, yem üreticileri de tahıllar yerine enerji açısından zengin bir alternatif elde etmektedir. Bu dönüşüm ayrıca Avrupa’da hayvancılık sektörünün gıda üretimiyle ‘doğrudan’ rekabet düzeyini azaltmakta, bölgenin ham madde taleplerini düşürerek ithal yem maddelerine olan bağımlılığını düşürmekte ve böylece karbon ve çevresel ayak izinin azaltmasına olanak sağlamaktadır.
Alexander Romme Hakkında
Alexander Romme (NL), Ekim 2023’ten bu yana Avrupa Atık Gıda Maddesi İşleyicileri Derneği EFFPA’nın Başkanıdır. Aynı zamanda VIDO (Hollanda Atık Gıda Maddeleri İşleyicileri Derneği) Başkanı ve BFAN (Almanya Atık Gıda Maddeleri İşleyicileri Derneği) Başkan Yardımcısıdır. Özel sektörde ise FeedValid’de Malzeme Yönetimi Direktörü olarak görev yapmaktadır.
