Yem Ham Maddeleri:
SOYA ve 2021 BEKLENTİLERİ

Soya fasulyesiyle ilgili üretimde artış beklentileri Mart ayında da devam etti. En büyük ihracatçılar olan Brezilya ve Arjantin gibi güney yarım küre ülkelerinde başlayan hasat, sezonla ilgili beklentilerin netleşmesini sağlayacak. Mevcut ortam ve beklentiler nedeniyle Ocak ayından bu yana biraz daha yatay bir seyir gösteren soya fiyatlarının, bir süre daha bu çizgide devam edeceğine işaret ediyor. Fiyatlar için en umut verici gelişme ise IGC’nin 2021/22 projeksiyonunda açıkladığı üretim artış olacaktır.

Bahadır Büyükkılıç
Yağlı tohumlar arasında en yüksek protein değerine sahip bitki olan soya fasulyesi, kolesterol ve doymuş yağlar içermeyen yapısı, yüksek kaliteli protein içeriği ile çok yönlü bir bitkidir. Hem hayvan hem de insan beslenmesinde yoğun bir şekilde kullanılan soya, genellikle ekstrüzyon işleminden geçirilmekte, yağ ve küspe olarak ayrılarak değerlendirilmektedir. Soya fasulyesi küspesi, özellikle kanatlı yem ve büyükbaş hayvan yemi üretiminde yoğun olarak kullanılmaktadır.

Çiftlik hayvanlarının rasyonlarını dengelemek, amino asit açıklarını tamamlamak amacıyla kullanılan soya küspesi, yüksek derecede sindirim derecesine sahip bir üründür. Tüm dünyada yem endüstrisinin temel bir protein kaynağı olduğu için, yılın her günü stratejik olarak ticarete konu olan bir yem ham maddesidir.

SOYA FASULYESİ ÜRETİMİNDE SON BEKLENTİLER
Uluslararası Tahıl Konseyi IGC, Mart ayında yayınladığı son raporunda 2018/19 sezonunda 363 milyon ton olan dünya soya fasulyesi üretiminin 2019/20 sezonunda 25 milyon ton gerilediğini ve 338 milyon ton olarak gerçekleştiğini tahmin ediyor. Ancak 2020/21 sezonu için artış beklentisi hala devam ediyor. IGC tarafından yapılan son öngörü, içinde bulunduğumuz sezonda üretimin 361 milyon ton olarak gerçekleşeceği yönünde. IGC, Mart ayında önceki aylardan farklı olarak 2021/22 sezonu için projeksiyon da açıkladı. IGC’nin bir sonraki sezon için projeksiyonu 383 milyon ton ile rekor bir artışa işaret ediyor. Aynı şekilde Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi USDA’nın Mart ayı raporu da IGC raporuyla aynı verileri sunuyor ve artış beklentisini destekliyor.

Ancak üretimdeki artış, soya fasulyesine olan talebi karşılayacak düzeyde değil. IGC verilerine göre 2018/19 sezonunda 346 milyon ton olan dünya soya fasulyesi tüketimi, 2019/20 sezonunda 351 milyon tona ulaştı. Bu da aynı dönemdeki üretim miktarından 13 milyon ton daha fazla bir tüketim demek. Aynı şekilde 2020/21 sezonuyla ilgili öngörüler de tüketimin 367 milyon tonla üretimden (6 milyon ton) daha fazla olacağına işaret ediyor. Üretim ve tüketim arasındaki fark, mevcut stokların düşmesi anlamına geliyor. Ancak IGC’nin 2021/22 projeksiyonu umut verici. Projeksiyona göre bir sonraki sezonda üretim, tüketimden 5 milyon ton daha fazla olacak ve bu da stokların yeniden artışına katkı sağlayacak.

SOYA ÜRETİMİNDE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER
Amerika kıtası, dünya soya fasulyesi üretiminin yüzde 85’ten fazlasını gerçekleştiriyor. Brezilya hem bölgedeki hem de dünyadaki en büyük soya fasulyesi üreticisi. USDA verilerine göre; Brezilya, 2019/20 sezonunda 128,5 milyon ton soya fasulyesi üretimi gerçekleştirdi. Ülkenin önümüzdeki sezonda üretimini 134 milyon tona çıkarması bekleniyor. Küresel üretimde Brezilya’yı 96,6 milyon tonla ABD takip ediyor. ABD’de üretimin içinde bulunduğumuz sezonda 112,5 milyon tona ulaşması bekleniyor. Arjantin, 48,8 milyon tonla dünyadaki üçüncü büyük soya üreticisi konumunda. Ülkede üretimin yeni sezonda 47,5 milyon tona gerilemesi bekleniyor. Arjantin’i 48,8 milyon tonla Çin, 9,9 milyon tonla Paraguay, 9,3 milyon tonla Hindistan, 6,1 milyon tonla Kanada takip ediyor.

DÜNYA SOYA FASULYESİ TİCARETİNDE ÖNE ÇIKANLAR
IGC raporuna göre 2018/19 sezonunda 152 milyon ton olan dünya soya fasulyesi ticareti, 2019/20 sezonunda 170 milyon tona ulaştı. IGC, ticaretin 2020/21 sezonunda da 170 milyon ton civarında kalacağını tahmin ediyor. 2021/22 projeksiyonu ise ticarette 3 milyon tonluk artış (173 milyon ton) öngörüyor. USDA’nın Mart raporu da benzer bir tablo çiziyor ve 2019/20 sezonunda 165 milyon ton olan ticaretin, 2020/21 sezonunda 169 milyon ton civarında gerçekleşeceğini öngörüyor.

Uluslararası soya fasulyesi ticaretinde öne çıkan ülkeler sıralaması önceki yıllara göre çok değişmedi. En büyük üreticiler, ihracatta da öne çıkıyor. Brezilya, ABD, Arjantin, Paraguay ve Kanada, 2019/20 sezonunda dünyadaki soya fasulyesi ihracatının yüzde 96’dan fazlasını gerçekleştirdi. Geçtiğimiz sezon 92,1 milyon ton ihracat gerçekleştiren Brezilya’nın içinde bulunduğumuz sezonda ihracat miktarını 85 milyon tona düşürmesi bekleniyor. Aynı dönemde dünya piyasasında Brezilya’nın açığını ABD’nin kapatacağı görülüyor. ABD’nin 15,5 milyon ton ihracat artışıyla toplam ihracatını 61,2 milyon tona çıkaracağı tahmin ediliyor. Arjantin’in ihracatının da 2020/21 sezonunda 7 milyon tona gerilemesi bekleniyor.

İthalat kanadında ise Çin, Avrupa Birliği ve Meksika öne çıkıyor. 2019/20 sezonunda dünya soya fasulyesi ithalatında 98,5 milyon tonla ilk sırada yer alan Çin’in, 2020/21 sezonunda da 100 milyon ton ithalat gerçekleştireceği tahmin ediliyor. Avrupa Birliği ülkelerinin gerçekleştirdiği ithalat 15 milyon tonlar civarında kalırken, Meksika da 6 milyon ton civarında ithalat gerçekleştirmeye devam edecek.

DÜNYADA SOYA FASULYESİ FİYATLARININ SEYRİ
2020 yılının başlarında ton başına 340 dolar civarında seyreden soya fasulyesi ihracat fiyatları, üretimdeki düşüşün de etkisiyle yıl boyunca hızlı bir yükselme seyri gösterdi. Yılın son çeyreğinde Brezilya’da ton başına 540 dolar, Arjantin’de 500 dolar, ABD’de 480 dolar seviyesine yaklaşan fiyatlar, yılı 460-500 dolar arasında kapattı. 2021 yılının ilk haftalarında Arjantin’de 580 dolar seviyesine kadar yükselen soya fiyatları, sonraki haftalarda 500-540 bandında, biraz daha yatay bir seyir izlemeye devam etti.

Fiyatlar için en umut verici gelişme ise IGC’nin 2021/22 projeksiyonunda açıkladığı artış olacaktır. Projeksiyonların önümüzdeki aylarda da bu şekilde devam etmesi halinde, soyada fiyat istikrarı sağlanması ve bir miktar gerileme yaşaması muhtemeldir. Ancak soyadan elde edilen biodizel, yağ ve küspe gibi ürünlere yönelik talep ve güney yarım küredeki hasat sonuçları, fiyatlardaki ek belirleyici unsurlar olarak önemini koruyor.

Artan üretim beklentileri, en büyük ihracatçılar olan Brezilya ve Arjantin gibi güney yarım kürede yer alan ülkelerde hasadın başlamış olması nedeniyle fiyatlardaki yatay seyrin bir süre daha devam etmesi olası görünüyor. Fiyatlar için en umut verici gelişme ise IGC’nin 2021/22 projeksiyonunda açıkladığı artış olacaktır. Projeksiyonların önümüzdeki aylarda da bu şekilde devam etmesi halinde, soyada fiyat istikrarı sağlanması ve bir miktar gerileme yaşaması muhtemeldir. Ancak soyadan elde edilen biodizel, yağ ve küspe gibi ürünlere yönelik talep ve güney yarım küredeki hasat sonuçları, fiyatlardaki ek belirleyici unsurlar olarak önemini koruyor.

Kaynaklar:
• International Grains Council (IGC), Grain Market Report, 25/03/2021, https://www.igc.int/
• United States Department of Agriculture Foreign Agricultural Service (USDA), Oilseeds: World Markets and Trade Report, March 2021, https://www.fas.usda.gov/