Ticari yumurta tavukçuluğunda yüksek kabuk kalitesine sahip yumurta üretimi kârın maksimizasyonu için çok önemlidir. Tavukların yaşlanmasına bağlı olarak yumurta kabuk kalitesi düşmekte, özellikle yüksek çevre sıcaklığı koşullarında kırık, çatlak, ince kabuklu yumurta üretimi artmaktadır. Aynı zamanda bu koşullar altında hormonal denge bozularak, doğal immunite zayıflamaktadır. Bu çalışmada sıcaklık stresi altındaki yaşlı ticari yumurta tavuğu rasyonlarına Vitalic ShellSupport ilavesinin yumurta verim özellikleri ve yumurta kabuk kalitesine etkileri değerlendirilmiştir.
Yem Katkı Birimi Ar-Ge Müdürü
İntermak A.Ş.
GİRİŞ
Türkiye, yerküre üzerinde ılıman bir coğrafi enlemde bulunmaktadır. Bazı bölgelerde sıcaklığın 40 °C’nin üzerine çıkması, ideal çevre sıcaklığı 20-27 °C olması gereken kanatlılarda vücut sıcaklığını düzenleyici mekanizmayı bozmaktadır. Sıcaklığın 30 °C üstüne çıkması halinde ısı stresinin başladığı kabul edilir. Kanatlıların bu durumda, vücutlarında oluşan ısıyı çevreye dağıtmalarındaki zorluklara bağlı olarak yem tüketimi, canlı ağırlık kazancı, yumurta verimi ve kabuk kalitesinin düştüğü bildirilmektedir (1).
Yumurta kabuğunun yaklaşık %95’ini kalsiyum karbonat oluşturur (2). Kalsiyum, yumurta kabuğunda taşıdığı önem sebebiyle uzun süredir araştırmacıların ilgilendiği bir konu olmuştur. Tavuklar ter bezlerine sahip olmadıkları için sıcak yaz aylarında solunumla daha fazla su buharı ve karbondioksit atmaktadırlar. Bu süreçte yüksek karbondioksit kaybı, kan pH’ındaki artış ve kalsiyum iyonlarındaki azalma, kırık-çatlak yumurta oranına sebep olabilecek ince veya yumuşak kabuklu yumurta üretimini arttıracaktır. Tavukların ortalama yumurta verimlerinin %80 olduğu kabul edilecek olursa, yaklaşık olarak üretilen yumurtanın %8-10’u kirli, çatlak ve kırık olmakta, bu da büyük ekonomik kayıplara yol açmaktadır (3). Bu durumu kalsiyum homeostasisi mekanizması ile açıklamak mümkündür. Diğer yandan kalsiyum elementi biyolojik sistemlerde hala bir paradoks olma özelliğini sürdürmektedir. Zira, kalsiyum metabolizması metabolik ve fizyolojik düzeylerde son derece komplike bir özellik göstermekte olup, pek çok makro – mikro element ve farklı hormonal sistemlerin kontrolünde aksiyonunu göstermektedir. Kalsiyum metabolizmasının en ilginç yönlerinden birisi, yeterli kalsiyum ihtiyaçlarının rasyona sadece kalsiyum ilavesiyle karşılanamamasıdır. Farklı fizyolojik, sağlık ve stres şartlarında kalsiyum metabolizmasının değişiklikler arzettiği, hatta organel seviyesinde değişik kalsiyum metabolizmalarının ortaya çıktığı gözlemlenmektedir.
Vitalic ShellSupport denemesi ile sıcaklık stresi altındaki yaşlı ticari yumurta tavuklarının verim özellikleri ve yumurta kalite kriterleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
DENEYSEL TASARIM
Denemede – 64 haftalık – toplam 100 adet Lohman ırkı ticari yumurta tavuğu kullanılmıştır. 56 günlük deneme süresi boyunca, mısır-soya küspesi bazlı; %4,0 kalsiyum (Ca) – %0,40 kullanılabilir fosfor (KP) içeren izokalorik ve izonitrojenik (%16 ham protein (HP) ve 2.850 kkal metabolik enerjili (ME)/kg) ticari yumurta tavuğu rasyonu Vitalic ShellSupport içeren ve içermeyen olarak deneme yapılmıştır. Deneme apartman tipi kafeslerde yürütülmüş olup, deneme kümesi 30 °C sıcaklık ve % 60 nisbi nem olacak şekilde otomatize edilmiştir. Havalandırma ise otomatik olarak gerçekleştirilmiştir. Yem ve su serbest olarak verilmiştir. Denemede aydınlatma programı, günlük 16 saat ışık + 8 saat karanlık olarak uygulanmıştır. Aydınlatma şiddeti 15 lüks olarak standardize edilmiştir. Tavukların yumurta verimleri, kırık – çatlak yumurta sayıları, yem tüketimleri ve yem değerlendirme katsayıları haftalık olarak belirlenmiştir. Deneme tesadüf parselleri deneme planına göre düzenlenmiştir.
Bu deneme Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Deney Hayvanları Araştırma Merkezi’nde yürütülmüştür.
SONUÇLAR
ALKALİ TERAPİ UYGULAMASI
Yumurta Verim Özelliklerinin İyileştirilmesi
Sıcaklık stresi altında – 64 haftalık – ticari yumurta tavukları üzerinde yürütülen 56 günlük deneme sonucuna göre, uygulanan eşmolar kontrasyonlu ShellSupport ilavesinin yumurta verimine etkisi bakımından grup ortalamaları arasında gözlemlenen farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (P<0,05). Yumurta verimi bakımından en yüksek değer %77,68 ile ShellSupport ilave edilen grupta, en düşük değer ise %64,40 ile kontrol grubunda kaydedilmiştir.
Diğer yandan ShellSupport içeren deneme grubunda yem tüketiminin ShellSupport içermeyen gruba göre daha az, yemden yararlanma katsayısının ise daha düşük olduğu belirlenmiştir.
Kırık-çatlak Yumurta Oranında Azalma
Kırık çatlak yumurta oranı bakımından en yüksek değer %4,82 ile kontrol grubunda gözlenmiştir. ShellSupport eklenen grup %4,12 ile kontrol grubundan çok daha iyi netice vermiştir.
ÖZET
Kanatlı hayvanların kalsiyum ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin mevcut uygulamalar, kalsiyum karbonatın rasyona doğrudan ilavesi şeklindedir. Özellikle yumurtlama dönemindeki kanatlı hayvanların yüksek kalsiyum ihtiyaçlarının bu şekilde karşılanmaya çalışılması, kanatlı rasyonlarında yüksek oranda (%7 – %9) kalsiyum karbonat kullanımını zorunlu hale getirmektedir.
Bu çalışmada – sıcak çevre koşullarında- yaşlı ticari yumurta tavuğu rasyonlarına ekstra kalsiyum ilave edilmeksizin Vitalic ShellSupport uygulamasının, yumurta verim özellikleri ve yumurta kabuk kalitesi üzerindeki etkileri incelenmiştir. Yumurtlama periyodunun ileri döneminde bulunan ticari yumurta tavuğu rasyonlarına ShellSupport ilavesi, hayvan sağlığını olumsuz yönde etkilemeksizin, yem tüketimi ve yemden yararlanma katsayısını düşürüp yumurta verimini önemli düzeyde artırmıştır. Ayrıca, ShellSupport ilavesi kırık-çatlak yumurta oranını da azaltmıştır.
Referanslar
1. Ahmad, H. A., Yadalam, S. S. and Roland, D. A., 2003, Calcium requirements of bovanes hens, International Journal of Poultry Science 2(6), 417-420.
2. Öğün, S., 1981., Tavuklarda değişik kalsiyum fosfor oranlarının yumurta verimine ilişkin ölçütler üzerindeki etkileri, Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yayınları: 156, Bilimsel Araştırma ve Inceleme Tezleri: 47, Adana.
3. Tabib, I. ve Onbaşılar, E., 2019, The Structure of Eggshell and Factors Affecting Shell Quality in the Chicken Egg, Journal of Poultry Research,16 (2), 48-54.
Aslı Selvi Hakkında
Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyokimya alanında yüksek lisans eğitimini tamamlayan Aslı Selvi, daha sonra yem ve yem katkı sektöründe kalite kontrol ve ürün geliştirme alanlarında çalışmaya başladı. 2014 yılında Selçuk Üniversitesi Zootekni anabilim dalında doktora eğitimine başlayan Selvi, 2018’den bu yana İntermak A.Ş.’de Yem Katkı Birimi Ar-Ge Müdürü olarak görev yapmaktadır. Yaklaşık 12 yıldır sektörde görev yapan Selvi’nin yukarıdaki makalesi, doktora tez çalışmasından bir alıntıdır.
