Ham selüloz konsantreleri ıslak altlık sendromunu kontrol etmek için güçlü bir araçtır. Yüksek ham selüloz konsantrasyonuna sahip ham maddelerin kanatlı yemlerinde kullanımının, performansı azaltabilme riski, kesinlikle haklı bir endişe nedenidir. Ancak literatürde paylaşılan denemelere göre, ham selüloz konsantresinin %0,8 oranına kadar takviye edilmesi, kanatlı hayvanların performansı açısından risk teşkil etmez.
Hayvan Besleme Birimi Başkanı
JRS Rettenmaier
1. Ham selüloz (lignoselüloz) konsantresi kümeslerdeki altlık problemine karşı çözüm sağlıyor mu?
Günümüzde modern kanatlı sürüleri, belirli bir performans hedefiyle yetiştirilmektedir ve bu durum kümes yönetimini kritik bir unsur haline getirmektedir. Kümeslerde havalandırma, su temini, altlığın nemi, hava kalitesi ve sıcaklık kontrolü özellikle önemlidir. Broyler (etlik piliç) kümeslerinde, altlık nemi 4-5 haftalık dönemde genellikle geri dönüşü olmayan seviyelere ulaşır ve ekonomik ve ekolojik sorunlara (yem yolu lezyonları, göğüs lezyonları, amonyak…) neden olur. Bu nedenle kanatlı yetiştiriciliğinde verimlilik kayıplarını azaltmak, çevre ve hayvan refahı sorunlarını önlemek için altlık kalitesinin kontrol edilmesi, özellikle de nem içeriğinin kontrolü, yüksek önceliklidir.
Avrupa’da şimdiye kadar altlık kalitesi sadece broyler kümesleri için bir sorundu. Özellikle kışın enerji maliyetlerinin yüksek olması, yeterli havalandırmanın sağlanmasını neredeyse imkansız hale getiriyor ve bu koşullar da ıslak altlık problemine neden oluyordu. Yakın gelecekte kafes yetiştiriciliğinin yasaklanabileceğini düşünürsek, altlık kalitesinin yumurtacıların alternatif barınma sistemlerinde de bir sorun olacağını tahmin ediyoruz.
2. Ham selüloz konsantresi nedir?
“Ham selüloz konsantresi” terimi, ham selüloz içeriği en az %60 olan selüloz kaynaklarını tanımlar. Ticari olarak temin edilebilen ham selüloz konsantreleri lignoselüloz bazlıdır. Mikotoksin içermeyen bu ürünler, çok ince ve oldukça uzun parçacıklar (200 µm uzunluğunda) içerirler.
3. Ham selüloz konsantresinin altlık kalitesi üzerindeki etkisi nedir?
Ham selülozun altlık kalitesi üzerindeki etkisi, Hartini ve ark. (2003) ile Pottgüter (2008) tarafından ele alınan makalelerde ayrıntılı olarak tartışılmıştır. Dışkı kıvamına etki edebilmek için yüksek geri dönüşümlü su bağlama kapasitesine sahip bir ürün gereklidir. Ayrıca ürün bağırsakta fermente edilmemelidir.
Lignoselüloz yukarıda belirtilen gereksinimleri karşılayan çözünmeyen bir selüloz kaynağıdır. Çözünmeyen selülozların bir diğer özelliği ise bağırsak geçiş hızını hızlandırmasıdır. Daha hızlı geçiş hızı nedeniyle bakteriler ve bunların toksik metabolitleri bağırsak yolunda birikemez. Bu, lignoselüloz bazlı ham selüloz konsantrelerinin bağırsak sağlığı ve dolayısıyla altlık kalitesi üzerindeki olumlu etkisini açıklamaktadır.
ÜNİVERSİTE DENEMELERİ
Beyrut Amerikan Üniversitesi’nde yakın zamanda yapılan bir denemede Dr. Farran, ticari olarak temin edilebilen bir ham selüloz konsantresinin (ARBOCEL, JRS Almanya) altlık kalitesi ve hayvan performansıyla ilgili parametreler üzerindeki etkisini değerlendirdi. Deney, Ross 308 ırkında 1200 günlük broyler civcivler kullanılarak gerçekleştirildi. Hayvanlar bir deneme grubuna (%0,8 ham selüloz konsantresi) ve bir kontrol grubuna (%0,8 buğday kepeği) ayrıldı ve grup başına altı tekrarlama yapıldı (grup başına 100 civciv, 12 yer ayrıldı).
38 günlük yetiştirme süresi sonunda belirlenen altlık nemi ve ham selüloz konsantresinin seçilen parametreler üzerindeki etkisi, tablo 1’de gösterilmektedir.
Ham selüloz konsantrelerinin altlık kalitesi üzerindeki etkisine ilişkin Tablo 1’deki sonuçlar, World’s Poultry Science Journal’da (2011, 90:2008-2012) yayınlanan bir denemeyle doğrulanmıştır. Bir broyler denemesinde araştırmacılar, ham selüloz konsantresinin uygulanmasından sonra altlık neminde yaklaşık %10’luk bir azalma gözlemlediler.
Kanatlı hayvanların beslemesindeki en büyük endişe, ham selüloz konsantresi (neredeyse hiç enerji sağlamayan) kullanımının hayvan performansı üzerinde olumsuz etkiye sahip olabilmesidir. Ancak çiftlik ve üniversite düzeyinde yapılan birçok besleme denemesi, ham selüloz konsantresi kullanımının performans üzerinde olumlu etkisi olduğunu göstermiştir. Almanya’daki Bingen Uygulamalı Bilimler Üniversitesi’nden (University of Applied Sciences Bingen) Profesör Dusel, broyler yemlerinde ham selüloz konsantresi (ARBOCEL, JRS) kullanılmasıyla FCR’de ve günlük ağırlık artışında önemli bir iyileşme gözlemledi. Polonya’nın Bydgoszcz Teknoloji ve Tarım Üniversitesi’nden (University of Tecnology and Agriculture Bydgoszcz) Monika Boguslawska tarafından yürütülen bir deneme, ham selüloz konsantresi uygulanmasından sonra artan performansa ilişkin bir açıklama sağlıyor. Boguslawska, sindirim enzimlerinin aktivitesini araştırmış ve broylerlerde tripsin ve kimotripsin gibi proteolitik enzimlerin aktivitesinde önemli ölçüde artış olduğunu gözlemlemiştir.
ÇÖZÜM
Ham selüloz konsantreleri ıslak altlık sendromunu kontrol etmek için güçlü bir araçtır. Yüksek ham selüloz konsantrasyonuna sahip ham maddelerin kanatlı yemlerinde kullanımının, performansı azaltabilme riski, kesinlikle haklı bir endişe nedenidir. Ancak literatürde paylaşılan denemelere göre, ham selüloz konsantresinin %0,8 oranına kadar takviye edilmesi, kanatlı hayvanların performansı açısından risk teşkil etmez. Temelde, ham selüloz konsantreleri hayvan performansı üzerinde olumlu etkiye sahiptir.
Referanslar talep üzerine temin edilebilir.
Dr. Manfred Pietsch Hakkında
Dr. Manfred Pietsch, 1992’de Almanya’nın Giessen kentindeki Justus- Liebig Üniversitesi’nin insan beslenmesi bölümünden mezun oldu.
1996’da aynı üniversitenin Hayvan Besleme Enstitüsü’nde doktorasını tamamladı. 1996-2008 yılları arasında bazı yem katkı maddesi tedarikçilerinde ürün ve domuz uygulama müdürü olarak görev yaptı.
2008’de JRS ailesine katılan ve şuanda hayvan besleme departmanının başkanı olarak görev yapan Dr. Pietsch’in çiftlik hayvanlarında lif kullanımına dair makaleleri bölgesel ve uluslararası dergilerde yayınlanmıştır.
