Esansiyel yağlar kanatlılarda solunum fonksiyonunu nasıl destekler?

Esansiyel yağlar bitki özlerinden elde edilen aktif bileşenlerdir. Hayvan sağlığı üzerindeki olumlu etkileriyle bilinirler. Özellikle kanatlılarda solunum zorlukları sırasında uygulamanın etkili olduğu kanıtlanmıştır. Geleneksel tedavilerle veya önleyici uygulamalarla birlikte kullanıldığında semptomları hafifletebilir ve nefes almayı kolaylaştırabilirler. Antimikrobiyal etkileri de çeşitli in vitro çalışmalarda gösterilmiştir.

Esansiyel yağlar, genellikle farklı bileşenlerden oluşan, suda çözünebilen bitki özleridir. Hayvancılıkta sıklıkla kullanılan bazı esansiyel yağlardan okaliptüs ve nane yağı daha yaygın olarak bilinse de kekik, sarımsak ve anason gibi diğer yağlar da hayvancılıkta kullanılır. Bu maddeler, antimikrobiyal özellikleri veya solunum ve sindirimi destekleyici özellikleri ile tarif edilirler. Bazen, bir esansiyel yağın etkinliğinden sorumlu olan, içeriğindeki kimyasal bileşenlerden sadece bir tanesidir; bu nedenle bu içerik ekstrakte edilir ve konsantre hale getirilir. Yalnızca doğal esansiyel yağlar ve bunların ekstraktları istenen yüksek aktiviteyi gösterir, bunların sentetik muadilleri ise büyük ölçüde etkisiz kalır. Bu son derece etkili bileşenlerden bazıları mentol ve 1,8-sineoldür. Esansiyel yağdaki bu konsantre bileşenlerin miktarları, ekstrakte edildikleri bitkilerin kökenine bağlı olarak değişir ve tamamlayıcı yemlerin kalitesinin belirlenmesinde kritik öneme sahiptir.

Antibiyotik kullanımı ve dirençli bakterilerin ortaya çıkışı konusunda duyarlı tartışmaların olduğu günümüzde, esansiyel yağların geleneksel yöntemlere alternatif veya destekleyici tedavi olarak kullanılması önem kazanmaktadır. Bu, esansiyel yağların veya bileşenlerinin etkinliği hakkında artan araştırmalara da yansımaktadır. Çoğu insan, mentolün burun tıkanıklığı üzerindeki hafifletici etkilerini zaten deneyimlemiştir ve esansiyel yağlar yüzyıllardır geleneksel tıpta kullanılmaktadır. Son yıllarda bu yağların ticari kanatlı yetiştiriciliğinde faydalı kullanımı daha yakından incelenmektedir. Kanatlı hayvanlarda çeşitli olumlu etkilerini gösteren çok sayıda bilimsel çalışma ortaya çıkmıştır.

Doğal nane ve okaliptüs yağları, solunum semptomlarını hafifletmek için yaygın olarak kullanılır. Mukusları inceltme ve böylece solunum yollarından çıkarılmasını kolaylaştırma etkileri vardır. Antispazmodik ve balgam söktürücü özellikleriyle birlikte enfeksiyon sırasında solunum yolları temizlenir ve nefes alma kolaylaşır. Okaliptüs yağının bileşenlerinden biri olan 1,8-sineolün de antiinflamatuar ve bağışıklık uyarıcı etkileri olduğu ve solunum hızını azalttığı çalışmalarda gösterilmiştir. Bu etkiler sayesinde, tozlanmanın arttığı, solunum yolları üzerinde yük oluşturduğu ve sıcakların artması sebebiyle solunumun da hızlandığı kuru ve sıcak yaz aylarında hayvanlara rahatlama sağlanır.

Mentol en çok serinletme etkisi ile bilinir. Mukoza zarlarındaki soğuk reseptörlerini aktive eder, bu da serinletici bir etki yaratır ve hava alımının kolaylaştığı hissini artırır. Hayvanlar bu etkiden sadece kalabalık olduklarında değil aynı zamanda sıcaklık stresi durumlarında da yararlanırlar.

Solunum sistemleri üzerindeki çeşitli etkilerinin yanı sıra birçok esansiyel yağ, antimikrobiyal özellik de göstermiştir. Çeşitli in vitro çalışmalar bakteri, virüs ve mantarlara karşı önleyici etkilerinin başarılı olduğunu göstermiştir. Nane solüsyonunun püskürtüldüğü bir broyler kümesinde bu esansiyel yağın antimikrobiyal etkileri yüzey alanlarındaki bakteri sayısının azalmasının tespitiyle doğrulandı. Diğer birçok çalışma, yüksek konsantrasyonlu esansiyel yağların antimikrobiyal etkilerini doğrulamıştır: hücre zarlarına nüfuz edebilir ve bakteri hücresinin enerji metabolizmasını bozabilirler. En güçlü etkiler gram pozitif bakterilere karşı görülebilir.

Solunum semptomlarıyla mücadelede, bu aktif bileşenlerin birleşik sinerjistik etkilerini kullanan ürünlerin faydalı olduğu kanıtlanmıştır. Sadece solunum semptomlarını hafifletmekle kalmaz, aynı zamanda antimikrobiyal etkilerinin de patojen yükünü azaltmada olumlu bir etkisi olabilir. Özellikle virüsle ilişkili solunum yolu hastalıklarında ve stres durumlarında bağışıklık sistemi zorlandığında, hasar görmüş mukozalar bakteriyel süperenfeksiyonlara karşı açık hale gelirler.

Kümes hayvanlarında solunum rahatsızlıkları genellikle yem veriminin azalmasına neden olur ve sonuç olarak performansın düşmesine ve ölüm oranlarının artmasına neden olabilir. Solunum sistemi bozuk olan hayvanlarda kanda daha düşük oksijen konsantrasyonu görülür. Bu da rahatsızlığa, canlılığın azalmasına ve yem alımının azalmasına neden olur. Etkilenen sürüler için doğal esansiyel yağlar, mentol ve 1,8-sineol gibi etkili bileşen uygulamalarının, tedaviyi desteklediği ve solunum fonksiyonunu iyileştirdiği belirtilmektedir.

Uygulama genellikle içme suyu yoluyla yapılır ve ideal olarak solunum semptomlarının en hafif başlangıcında başlamalıdır. Bir diğer etkili yöntem ise günde 2 ila 4 kez yapılan sprey uygulamasıdır. Her durumda hayvanlar uçucu yağların etkilerinden faydalanacak ve performans kayıpları azaltılabilecektir.

Melanie Frisch Hakkında
2021 yılından bu yana Biochem’de IMEA Bölge Teknik Müdürü olarak görev yapan Melanie Frisch, lisans eğitimini 2010 yılında Hannover Veterinerlik Üniversitesi’nde tamamladı. Meslek hayatına veteriner hekim olarak başlayan Melanie Frisch, yaklaşık 6 yıl farklı veterinerlik ofislerinde entegre sürü sağlığı konusuna odaklandı. Frisch, Biochem’e ise 2016’da kanatlı hayvanlar için rasyon yem takviyeleri alanında ürün müdürü olarak katıldı.