Küresel alternatif protein pazarının büyüklüğü ve büyüme beklentileri hakkında farklı tahminler bulunmaktadır. Bu tahminlerden hareketle pazar büyüklüğünün 2022 yılında 17.6 milyar ABD doları civarında olduğunu, önümüzde dönemde ortalama %12’lik bir YBBO ile büyüyeceğini ve 2032 yılında ortalama pazar büyüklüğünün 55 milyar ABD dolarına erişeceğini söylemek mümkündür. Bu büyümede en büyük payın bitki bazlı proteinler segmentine, özellikle de soya bazlı proteinlere ait olacağı düşünülmektedir. Böcek bazlı proteinlerin ise 2023-2030 tahmin döneminde en hızlı büyüyen alternatif protein segmenti olacağı tahmin edilmektedir.
Derya YILDIZ
Alternatif proteinler, geleneksel hayvansal proteinlere alternatif olarak, farklı kaynaklar kullanılarak üretilen proteinler için kullanılan bir tabirdir. Günümüzde bu proteinler, yiyecek ve içecek, hayvan yemi ve evcil hayvan maması, beslenme ve sağlık takviyeleri, tıbbi ürünler gibi pek çok farklı alanda değerlendirilmektedir.
İnsan gıdası için değerlendirilen alternatif proteinlerde amaç gelenesel hayvansal kaynaklı proteinlerle aynı tada, görünüme ve dokuya sahip ürünler geliştirmektir. Ancak bu ürünlerin hayvansal proteinlerle aynı veya daha düşük üretim maliyetlerine sahip olması da gerekmektedir. Aksi halde gerçek bir alternatif olarak değerlendirilmesi güçleşmektedir. Hayvan yemindeki alternatif protein arayışında ise amaç daha düşük maliyetli, çevresel etkisi daha az, dolayısıyla daha sürdürülebilir yem bileşenleri bulmaktır.
Günümüzde hem insan hem de hayvan beslemesi için geliştirilen alternatif proteinlerin en büyük dayanak noktası sürdürülebilirliktir. Daha az toprak ve su kullanımı, daha az sera gazı emisyonları ve kirlilik, sınırlı doğal kaynaklar üzerindeki baskının azaltılması gibi avantajlarıyla alternatif proteinler sürdürülebilir olarak değerlendirilmektedir. Bütün bunlara ek olarak dünya nüfusundaki artışla birlikte artan gıda ihtiyacının karşılanması, hayvan hakları ve refahı gibi tüketici hassasiyetleri, vegan, vejeteryan ve sağlıklı beslenme trendi gibi nedenler de alternatif proteinlere yönelik ilginin nedenleri arasında yer almaktadır.
Global Food Insitute (GFI)’ye göre alternatif proteinler dünyayı beslemek için daha iyi bir yol sunmaktadır. Enstitü, bunu şu şekilde açıklamaktadır; “Küresel olarak et tüketimi şimdiye kadarki en yüksek seviyededir ve küresel et talebinin 2050 yılına kadar en az yüzde 50 artacağı tahmin edilmektedir. Bitkilerden et üreterek ve hücrelerden et yetiştirerek, et üretimini gıda sistemimizin çevresel etkilerini büyük ölçüde azaltacak, daha az kaynakla daha fazla insanı besleyecek, artan antibiyotik direnci tehdidine katkıda bulunmaktan kaçınacak ve biyoçeşitliliğin restorasyonu ve geri kazanımı için toprak ve okyanus ekosistemlerini serbest bırakacak şekilde modernize edebiliriz.”
TÜR BAZINDA ALTERNATİF PROTEİNLER PAZARI
Alternatif proteinler pazarı, bitki bazlı protein, böcek bazlı protein, hücre bazlı protein gibi tür bazında bölümlere ayrılmıştır. Bitki bazlı proteinler, günümüzde en iyi bilinen ve en yaygın alternatif protein kaynakları arasındadır. Özellikle vegan tarzı beslenme nedeniyle bu kaynakların et ve süt gibi bitki bazlı gıda ürünlerinin üretiminde kullanımı yaygınlaşmaktadır. Soya, bu gruptaki en popüler protein kaynağıdır. Soya bazlı et ve süt ürünleri giderek yaygınlaşsa da, soyanın hala en yaygın kullanım alanı hayvan yemidir. Soyanın dışında buğday, bezelye, nohut, pirinç ve diğer birçok tahıl, baklagil ve kabuklu yemişler alternatif protein kaynağı olarak değerlendirilebilmektedir.
Bitki bazlı protein segmenti, DataM Intelligence’ın raporuna göre, küresel alternatif protein pazarına hakim olan segment konumundadır. Yiyecek ve içecek üreticilerinin artan talebi, işleme için büyük miktarda ham madde bulunması ve diğer alternatif proteinlere kıyasla daha düşük maliyetler, bu segmentin pazardaki hakimiyetinin nedenleri arasında gösterilmektedir.
Böcek bazlı proteinler, son yıllarda dikkat çekici şekilde alternatif protein pazarındaki varlığını güçlendirmektedir. Gerek insan gıdası gerekse hayvan yemi için besleyici, çevre dostu ve sürdürülebilir bir kaynak olarak ilgi gören böcek bazlı proteinlerin, Meticulous Market Research’in raporuna göre önümüzdeki yıllarda en yüksek YBBO ile büyüyen segment olacağı düşünülmektedir. Son yıllarda sayısı artan endüstriyel ölçekli üretim tesislerine yönelik yatırımlar da bunu desteklemektedir.
Algler, mantarlar, mayalar ve bakteriler gibi tek hücreli mikroorganizmalardan türetilen mikrobiyal proteinler ya da diğer adıyla tek hücreli proteinler de alternatif proteinler pazarının alt segmentlerinden biri olarak ilgi toplamaya devam etmektedir. Bu grupta, özellikle alg porteinlerine yönelik önemli bir talep artışı olacağı düşünülmektedir.
Hücre bazlı proteinler, hücre bazlı et veya kültürlenmiş et olarak ifade edilen ve laboratuvar ortamında hayvan hücrelerinin çoğaltılmasıyla elde edilen bu proteinler de yeni alternatif proteinler arasında değerlendirilmektedir. Ancak bunlar büyük oranda doğrudan insan beslenmesine yönelik olarak geliştirilmektedir. Bu ürünler için düşünülen bir diğer alternatif kullanım alanı evcil hayvan mamalarıdır. Son derece yeni olan bu alanda üretim maliyetleri hala çok yüksektir ve endüstriyel tarzda bir üretimle birlikte üretim maliyetlerinin düşürülmesine ihtiyaç vardır.
PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ VE BÜYÜME BEKLENTİLERİ
Küresel alternatif protein pazarının büyüklüğü ve büyüme beklentileri hakkında farklı tahminler bulunmaktadır. Burada 5 araştırma şirketinin 2023 yılında güncellediği raporlarının üzerinden bir tahminde bulunmaya çalışacağız. Bu raporlardan ilki Research Nester’a ait. Şirketin raporuna göre 2022 yılında 15 milyar ABD doları büyüklüğünde olan küresel alternatif proteinler pazarı, 2023-2035 tahmin döneminde %11’lik bir YBBO ile büyüyecek ve 2035 yılı sonunda 40 milyar ABD dolarlık bir büyüklüğe erişecek.
Meticulous Market Research tarafından hazırlanmış bir başka rapordaki veriler baz alındığında pazarın 2022’deki büyüklüğünün 15.3 milyar ABD doları olduğu görülmektedir. Rapora göre 2023-2030 tahmin döneminde %13’lük bir YBBO ile büyüyecek olan alternatif proteinler pazarı, 2030 yılına kadar 40.7 milyar ABD doları büyüklüğe ulaşacak.
InsightAce Analytic de raporunda benzer bir pazar büyüklüğüne işaret etmektedir. Şirketin raporuna göre 2022 yılında 15 milyar ABD doları civarında olan küresel alternatif proteinler pazarının büyüklüğü, %11.06’lık YBBO ile 2031 yılına kadar 38 milyar ABD dolarına erişecek.
Büyük oyuncular
AB Mauri
ADM
AgriProtein
Agronutris
Aleph Farms
AlgaeCan Biotech
Algatechologies
Algenex
All Things Bugs LLC
Alltech
AMCO Proteins
Amy’s Kitchen
Angel Yeast
Appleton Meats
Armstrong Cricket Farm Georgia
Asia Co. Ltd.
Aspire Food Group
Avant Meats
Axiom Foods
Balletic Foods
Batory Foods Chapul.
BEC Feed Solutions
BENEO
Beta Bugs
Beta Hatch Inc.
Beyond Meat
Biofood Systems
Biomin
BioPhero
BioProcess Algae
Biotech Foods
BlueBioTech
BlueNalu
Burcon NutraScience
Calysta
Cargill
Cell Sustainable Nutrition
Cellena
Cellular Revolution
Chapul Cricket Protein
Charoen Pokphand Food
CHS Inc.
Church & Dwight
CJ CheilJedang
CJ Selecta
Coalo Vally Farms
Corbion
Cosucra Group
Cowboy Cricket Farms
Crescent Biotech
Cricket Lab Limited
Cyanotech
Darling Ingredients
Deep Branch
Deli Bugs Ltd.
Devenish Nutrition
DIC Corporation
Dsm-firmenich
DuPont (Danisco)
Emsland Group
Enterra Corporation
Entobel Holding
EntoCube
Entofood
Entomo Farms
EnviroFlight
Evershining Ingredients
Evonik Industries
F4F SpA
Far East Bio-Tec
Far East Microalgae
Farbest Brands
Farbest-Tallman Foods
FermBiotics
Field Roast
Finless Foods
Fork & Goode
Future Meat Technologies
Gardein Protein
Glanbia Plc
Global Bugs
Gold&Green Foods
Goterra
Hamlet Protein
Haocheng Mealworm
Hargol FoodTech
Hexafly
Higher Steaks
IFF (International Flavors & Fragrances)
Impossible Food
Ingredion
Innovafeed
Integriculture
Jimini’s
JR Unique Foods
Just, Inc.
Kerry Group
Lab Farm Food
Lallemand
Lesaffre
Lightlife Foods
Maple Leaf Foods
Memphis Meats
Microalgaetech International
Morningstar Farms
Mosa Meat
MycoTechnology
Naturli´ Foods
New Age Meats
Next Protein Inc.
Norbite
Nordic Soy Oy
Novel Farms
Novozymes
Novus International
Now foods
Now Health Group
Nutraferma
Nutreco
Nutrition Technologies
ORF Genetics
Oxitec
Pakmaya
Parabel Inc.
Parry Nutraceuticals
Peace of Meat
Plantible Foods
Pond Technologies
Protenga
Protifarm
Proti-Farm Holding
Protix
Puris
Quorn Foods
Rocky Mountain Micro Ranch
Roquette Frères
Roquette Klötze
Schouten
SFly Comgraf SAS
Sibö
Smart Resilin
Sojaprotein
Solar Foods
Sotexpro
Sun Chlorella Corporation
Sunfed
Supermeat
Swarm Nutrition
Sweet Earth Foods
Taiwan Chlorella Manufacturing
Tangshan Top Bio Technology
Tate & Lyle Plc
Tebrio
Thailand Unique
The Better Meat
The Scoular Company
Tianjin Norland Biotech
Tiny Farms
Titan Biotech Limited
Tofurky
Turtle Tree Labs
Unibio
Valensa International
VBites Foods Limited
Wild Earth
Wilmar International
Yaeyama Shokusan
Ÿnsect
Her üç şirketin tahminlerine yakın veriler içeren bir başka rapor Maximize Market Research’e ait. Şirketin raporuna göre 2022 yılında 16.8 milyon ABD doları büyüklüğünde olan küresel alternatif protein pazarı, 2023-2029 yılları arasında %9.84’lük bir YBBO ile 32.5 milyar ABD dolarına ulaşacak.
Pazar büyüklüğüne ve büyüme potansiyeline dair en yüksek tahmin ise DataM Intelligence’ın raporunda yer almaktadır. Rapora göre, küresel alternatif proteinler pazarı 2022 yılında 25,7 milyar ABD doları değerindeydi ve 2023-2030 tahmin döneminde %15,6’lık bir YBBO sergileyerek 2030 yılına kadar 81,9 milyar ABD dolarına ulaşacak.
Bu beş rapordaki verilerin ortalamaları üzerinden hareketle küresel alternatif proteinler pazarı büyüklüğünün 2022 yılında 17.6 milyar ABD doları civarında olduğunu, önümüzde dönemde ortalama %12’lik bir YBBO ile büyüyeceğini ve 2032 yılında ortalama pazar büyüklüğünün 55 milyar ABD dolarına erişeceğini söylemek mümkündür.
PAZARIN BÜYÜMESİNİ DESTEKLEYEN UNSURLAR
Doğrudan insan beslenmesini hedef alan alternatif proteinlerde pazar, tüketicilerin tercihleri üzerinden şekillenmektedir. Research Nester’ın raporuna göre, Eylül 2021 itibariyle, dünya genelinde veganlığı benimsemiş yaklaşık 79 milyon kişi bulunmaktadır ve bu rakam toplam dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 1’ini oluşturmaktadır. Başta artan bu vegan ve vejetaryen tarzı beslenme olmak üzere, tüketicilerin hayvansal gıdalardan bitkisel gıdalara yönelik artan eğilimi, bitki bazlı protein segmentinin en önemli dinamiklerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca hayvan refahına yönelik hassasiyet, doğallık, sağlık ve besleyicilik algısındaki artış da özellikle bitkisel bazlı protein pazarı için itici bir güç olarak değerlendirilmektedir.
Alternatif proteinler pazarının büyümesine katkı sunacak bir diğer önemli etkenin, -belki de asıl temel neden- artan dünya nüfusunun gıda talebidir. Research Nester’ın raporuna göre, dünyanın artan nüfusunun gıda talebini karşılamak için, hayvansal protein dışında, alternatif proteinlerin hayati bir rol oynaması ve pazar büyümesini yönlendirmesi beklenmektedir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre, 2050 yılına kadar tahıllara olan talebin hem gıda hem de hayvan yemi için mevcut 2,1 milyar ton seviyesinden yaklaşık 3 milyar tona çıkması beklenmektedir.
Hayvan beslemesi tarafında ise artan hayvan sayısının, hayvan yeminde kullanılan alternatif protein talebini yönlendirecek unusurlardan biri olacağı düşünülmektedir. Yine Research Nester’ın raporuna göre, 2021 yılında dünyada yaklaşık 996 milyon sığır bulunuyordu ve bu sayı 2022 yılında yaklaşık 1 milyara ulaştı. Bu da başta hayvan yemi için birincil bileşen olan soya olmak üzere, hayvan besleme endüstrisinin alternatif proteinlere yönelik talebin artmasına neden olmaktadır. Ancak burada dikkate alınması gereken önemli bir unsur, hayvan besleme endüstrisinin, insan gıdası ile rekabete girmeyecek olan yeni yem bileşenleri arayışıdır. Endüstrinin, daha az çevresel etkiye sahip ve hayvancılığın çevresel ayak izini azaltarak üretim performansını artıracak olan alternatif protein kaynaklarına yönelik ciddi bir talebi söz konusudur. Böcek bazlı proteinler ve tek hücreli proteinler bu önemli kaynaklardan bazılarıdır.
Son olarak teknolojik gelişmelerin ve inovasyonun da pazarın büyümesine katkı sunacağı düşünülmektedir. Alternatif protein geliştirmeye yönelik artan yatırımların pazara önemli bir ivme kazandırması beklenmektedir. Buna ek olarak alternatif proteinlerin endüstriyel boyutlarda üretimine olanak tanıyacak teknolojilerin gelişimi de, miktar ve maliyet açısından alternatif proteinleri daha erişilebilir kılarak pazarın büyümesine katkı sağlayacaktır.
PAZARIN BÜYÜMESİNİ KISITLAYABİLECEK UNSURLAR
Alternatif protein pazarının önündeki en büyük kısıtlayıcı faktörlerin şuan için yüksek üretim maliyetleri ve düşük üretim miktarları olduğu dile getirilmektedir. Bu iki önemli faktör, hem insan gıdası olarak hem de hayvan yemi bileşeni olarak alternatif proteinlerin yaygın kullanımını engellemekte ve pazarın büyümesini yavaşlatmaktadır.
Bazı alternatif protein kaynaklarının hem insan hem de hayvan sağlığı üzerindeki etkileriyle ilgili endişeler de kısıtlayıcı bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Birçok alternatif protein kaynağının uzun vadede sağlık üzerindeki etkileri henüz yeterince araştırılmamıştır. Örneğin bazı alternatif protein kaynaklarının ciddi alerjik reaksiyonları olabildiği gibi. Research Nester, raporunda bu konuya dikkat çekmekte ve bunu şu şekilde açıklamaktadır; “İpekböceği, un kurdu, çekirge, çekirge, ağustos böceği, arı, clanis bilineata ve gıda katkı maddesi karmin, böceklere karşı gıda alerjileriyle ilişkilendirilmiştir. Kabuklular ve ev tozu akarlarındaki homolog proteinlerle çapraz reaktiviteleri ile tanınan iki pan-alerjen olan tropomiyozin ve arginin kinazın her ikisi de böceklerden gelen alerjenler olarak keşfedilmiştir. Bu nedenle, hem insanlar hem de hayvanlar için artan alerji riskinin pazarın büyümesini engellemesi beklenmektedir.”
Yeni geliştirilen alternatif protein ürünlerinin insan gıdası veya hayvan yemi bileşeni olarak kullanımına yönelik yasal mevzuatlar ise pazarın hızlı ya da yavaş büyümesine neden olabilecek diğer unsurlardan biridir. Alternatif proteinlerin sağlık ve çevre üzerindeki etkilerine yönelik girişimciler tarafından yapılacak araştırma ve deneme çalışmalarının yoğunluğu ve bunların bağımsız kuruluşlar tarafından doğrulanıp onaylanması, uygun yasal mevzuatların yürürlüğe girmesini hızlandırabilir.
BÖLGESEL BAZDA PAZAR DURUMU
Asya Pasifik, Kuzey Amerika ve Avrupa, alternatif protein pazarının farklı yönlerdeki gelişiminde belirleyici rolleriyle dikkat çekiyorlar. Araştırma şirketlerinin raporlarında, Kuzey Amerika’nın alternatif proteinler pazarında en yüksek paya sahip olacağı öngörülmektedir. Kuzey Amerika’nın alternatif protein pazarındaki öne çıkan konumu, artan çevresel kaygılara, hayvansal proteinlerle ilişkili etik yönlere, artan vegan nüfusa, alternatif protein ürünlerine yönelik artan yatırım sayısına, sağlıklı ve besleyici ürünlere yönelik artan talebe ve gıda endüstrisindeki teknolojik gelişmeler sayesinde sürdürülebilir yöntemlerle protein üretimine artan odaklanmaya bağlanmaktadır. Ancak yoğun hayvan varlığı ve yüksek et tüketimi ile evcil hayvan maması sektöründeki gelişim de bölgede yem amaçlı alternatif protein talebinin artışına aracılık etmektedir.
Bununla birlikte, Asya-Pasifik alternatif protein pazarının, 2023-2030 tahmin dönemi boyunca en yüksek YBBO’yu kaydetmesi beklenmektedir. Bu bölgesel pazarın büyümesi, temel olarak protein açısından zengin diyetlerin önemine ilişkin artan farkındalığa, gıda ve içecek endüstrisindeki artan teknolojik gelişmelere, hızla büyüyen ekonomiye ve geniş ham madde mevcudiyetine bağlanmaktadır. Buna ek olarak, özel şirketlerin alternatif protein inovasyonunu artırmaya yönelik artan çabalarının da bölgedeki pazar büyümesini artırması beklenmektedir.
Alternatif protein pazarının bir diğer önemli bölgesel gücü Avrupa’dır. Kuzey Amerika’dakine benzer gerekçelerle, burada da hem gıda hem de yem sekörünün alternatif protein seçeneklerine yönelik talebinin hızla artmaya devam ettiği görülmektedir. Ancak bölgedeki katı yasal mevzuatlar, pazarın büyüme hızının daha yavaş olmasına neden olan önemi bir unsur olarak değerlendirilmektedir.
Kaynaklar:
1. F&A Alternatif Proteins Edition, March 2023 Issue – October 2023 Issue, https://www.feedandadditive.com/fa-alternative-proteins-edition/
2. Good Food Institute Europe, https://gfieurope.org/industry/
3. Research Nester, Alternative Protein Market Size, Growth Analysis 2023-2035, March 2023, https://www.researchnester.com/reports/alternative-protein-market/4748
4. Meticulous Market Research Pvt. Ltd., Alternative Protein Market – Global Forecast to 2030, November 2023, https://www.meticulousresearch.com/product/alternative-protein-market-4985
5. Research and Markets, Alternative Protein Market by Type, Application, and Geography – Global Forecast to 2030, November 2023, https://www.researchandmarkets.com/report/alternative-protein
6. DataM Intelligence, Alternative Proteins Market Size, Share, Industry, Forecast and Outlook (2023-2030), October 2023, https://www.datamintelligence.com/research-report/alternative-proteins-market
7. InsightAce Analytic Pvt. Ltd., Alternative Proteins Market Share, Size, Growth and Forecast to 2031, https://www.insightaceanalytic.com/report/global-alternative-proteins-market/10851
